سیزدهم شهریور ماه هزاروسیصدو نودوسه

 
جناب آقای علی اکبر جعفری ندوشن بعد از انتشار خبر فوت دکتر کاتوزیان در روزنامه اطلاعات نوشت:
آن مرحوم در زمره معدود حقوقدانان بجامانده ازنسلی بود که درمکتب بزرگان نام آوری چون عدل،عصار، سنگلجی، شایگان، امامی و شهابی و...نهضت نوپای آموزش آکادمیک حقوق در ایران را با
جان مایه ای ازآموزه های فقه امامیه و متدولوژی تحقیق وتفحص حقوق جدید همراه ساخته بودند.ازاین نسل پرتلاش دو سه تنی بیشتر بجا نمانده اند و بسیاری چون او ،درحالی روی در نقاب خاک کشیده اند که شاگردانی چون خود کمتربجا نهاده اند وشاید ازهمین روست که امروز فقدانشان قدری تاثربرانگیزتراست.
دکترکاتوزیان آن گونه که خود از زندگی‌اش روایت می کند فعالیت حقوقی خود را با اشتغال در دادگستری آغاز کرده و در مقام قضاوت، بارها بواسطه پایمردی براستقلال رای و حریت دچار مخاطره شده بود تا جایی که سرانجام از مراتب بالای قضایی تنزل یافته و مدتی را چون دیگر اهالی فضل واستقلال رای چون اسلامی ندوشن، مصطفی رحیمی و حسینی‌نژاد و... به اداره حقوقی تبعید شده بود تا به کار مشاوره و اظهار نظر مشورتی بپردازد. بعدها بعنوان اولین دانش آموخته دکترای حقوق در دانشگاه تهران به عنوان استاد حقوق مدنی به دامن دانشگاه بازگشت و در طی نیم قرن علاوه بر تدریس وتحقیق که به پرورش هزاران دانشجو و تالیف بیش از پنجاه جلد اثر فاخر علمی انجامید، همواره مرجع نهایی حقوقدانان و علاقمندان این دانش شریف بود.
مرحوم دکترکاتوزیان در سنت حقوق خصوصی بانگاهی خردگرا و عقلایی، دور از هرگونه تعصب در امر پژوهش با وسواس علمی مثال زدنی آثارارزشمندی پدید آورده است که در حکم منشور مبسوط حقوق مدنی است. امروزه کمتر دانشجوی حقوق‌ می‌توان یافت که بدون مراجعه به آثار او بتواند به دانش آموختگی در این رشته دست یابد . اما بیش از همه، آنچه نام این معلم مولف را همواره بر تارک دانشکده های حقوق می نشاند؛ حسن ذوق و طبع ظریفی است که در اجتماعی کردن این دانش به کار گرفته است.بطور مثال وی مهم ترین عامل پردازش یک حکم یا نظریه حقوقی را عدالت می دانست و بر این نظربود که حقوقدانان پس از مواجهه با یک مساله حقوقی و بررسی محتوی پرونده، به نتیجه‌ای در ذهن خویش می رسند که از آن به «عرفان حقوقی» یاد می کرد. وی معتقد بود این نتیجه می‌تواند حاصل منطق خشک و ریاضی‌وار حقوقی باشد یا ضمیر عدالت جوی حقوقدانان اما از آنجا که رسالت یک حقوقدان را محدود به اجرای قوانین نمی دانست بلکه بیشتر او را مجری عدالت می شناخت می گفت هرچند عدالت مفهومی سیال و مختلف القول است اما باید وجدان اجتماعی را به مدد طلبید که بهترین و شایسته‌ترین نتیجه را برمی‌گزیند و قاضی به عنوان نماینده این وجدان، در هر مورد حکم را متناسب با آن انشاء می‌کند.
روحش شاد که در کمال شجاعت علمی همواره معلم عدالت بود.

 

URL : http://www.naserifar.com/index.php?ToDo=ShowArticles&AID=74152